Pubertas Praecox

Wat is te vroege puberteit?

Als meisjes borstontwikkeling hebben vóór de leeftijd van 8 jaar of bij jongens de zaadballen en/of penis ineens harder gaan groeien vóór de leeftijd van 9 jaar dan kan dat wijzen op te vroege puberteit. Kinderen kunnen daarbij ook een groeispurt hebben. Er zal nader onderzoek plaatsvinden door een kinderarts om vast te stellen of er inderdaad sprake is van te vroege puberteit. Oksel- of schaambeharing en en/of transpiratiegeur of acne vóór de genoemde leeftijden van 8 en 9 jaar wijzen niet altijd op puberteit, maar zijn wel redenen voor onderzoek door een kinderarts.

Wat veroorzaakt te vroege puberteit? 

Bij de meeste meisjes wordt er geen oorzaak gevonden. Soms komt vroege puberteit in de familie voor. Bij jongens wordt vaker een onderliggende oorzaak gevonden. Er wordt meestal een MRI scan gemaakt van de plek in de hersenen waar de puberteit wordt aangestuurd (hypofyse) om te zien of die er normaal uitziet. 

Onderzoek & diagnose

Hoe stel je de diagnose ? 

De kinderarts zal veel vragen stellen over de gezondheid en over puberteitsverschijnselen en de leeftijd van puberteit bij ouders. De kinderarts wil het groeibeloop van de afgelopen jaren weten (groeiboekje) en zal lichamelijk onderzoek doen, waarbij onder andere naar schaam- en oksel beharing wordt gekeken en borstontwikkeling bij meisjes en de grootte van de zaadballen bij jongens.   

Als de kinderarts dan inderdaad aan te vroeg puberteit denkt, zal deze een rontgenfoto van de hand laten maken om de ‘skeletleeftijd’ te bepalen. De botjes van de hand zijn vaak verder in hun ontwikkeling dan gebruikelijk is voor de leeftijd bij kinderen met een te vroeg puberteit. De kinderarts zal vaak ook een Lucrin/GnRH test laten doen waarbij onder de huid of via een infuus een stofje wordt ingespoten gevolgd door bloedafname om te zien of de aansturing van de puberteit vanuit de hersenen al op gang is gekomen. Als de test laat zien dat de puberteit inderdaad is begonnen dan is daarna soms nog verder onderzoek nodig, bijvoorbeeld een MRI scan van de hersenen.  

Is borstontwikkeling vóór de leeftijd van 8 jaar altijd te vroege puberteit bij meisjes?  

Nee, meisjes van 0-3 jaar oud hebben soms ook borstontwikkeling die niet samengaat met andere puberteitsverschijnselen, dus geen oksel- of schaambeharing en geen versnelde groei. Deze meisjes moeten wel verwezen worden naar de  kinderarts voor onderzoek omdat vaak niet direct duidelijk is of de borstontwikkeling voorbijgaand is of toch echt te vroege puberteit. Ook dan wordt er vaak een röntgenfoto van de hand gemaakt om te zien of de skeletleeftijd inderdaad niet verder gevorderd is dan bij de leeftijd past door vrouwelijke hormonen. Soms wordt ook een Lucrin/GnRH test gedaan. Vaak worden deze meisjes vervolgd totdat de borstontwikkeling (bijna) verdwenen is, meestal tot op de leeftijd van 3 jaar. Ook hebben meisjes van 6-7 jaar soms voorbijgaand borstontwikkeling, zonder dat de puberteit echt doorzet. Ook deze meisjes worden vaak na onderzoek gedurende een periode op de polikliniek gezien.   

Is schaam- of okselbeharing vóór de leeftijd van 8 jaar bij meisjes en 9 jaar bij jongens altijd te vroege puberteit? 

Vroege beharing kan een uiting zijn van te vroege puberteit. Als er geen borstontwikkeling is bij meisjes en geen vergrote zaadballen zijn bij jongens, dan wordt  te vroege beharing meestal veroorzaakt door hormonen afkomstig uit de bijnieren. De kinderarts zal ook in dat geval meestal nader onderzoek doen. Deze zal vaak een röntgenfoto van de hand laten maken om de skeletleeftijd te bepalen en laat soms bloed afnemen. Als de aanmaak van hormonen die de bijnier normaal gesproken rond de puberteitsleeftijd gaat maken al wat eerder is begonnen dan is geen behandeling nodig.  Andere problemen van de bijnier moeten soms wel behandeld worden met medicijnen.  

Behandeling

Hoe behandel je te vroege puberteit? 

Een te vroeg puberteit door te vroege afgifte van hormonen vanuit de hypofyse wordt behandeld met een puberteitsremmer. Deze remmer wordt afhankelijk van het type medicijn dat voorgeschreven wordt door de kinderarts(-endocrinoloog) elke 4 weken (3.75 mg) of elke 3 maanden (11.25 mg) ingespoten in een spier of onder de huid (meestal in het bovenbeen of bil) en wordt dan heel langzaam afgegeven aan het bloed. De allereerste keer na de injectie kunnen de puberteitsverschijnselen juist licht toenemen. Na de 2e injectie is de puberteit meestal echt geremd. Bij de meeste kinderen kan zo de behandeling voortgezet worden. Bij sommige kinderen is de remmer eerder uitgewerkt en moet afhankelijk van welke medicijn het elke 3 weken of elke 2 maanden worden gegeven.  

Moet te vroege puberteit altijd behandeld worden en wat gebeurt er als je het niet doet? 

Te vroege puberteit wordt bijna altijd behandeld omdat het voor de jongen of meisje sociaal gezien niet fijn is om er lichamelijk veel ouder en volwassener uit te zien dan leeftijdsgenoten. Bovendien weten jongen en meisjes op die jonge leeftijd niet goed wat ze met hun gevoelens aan moeten die ze bij de puberteit krijgen. De meeste kinderen zullen bij diagnose  een grotere lengte hebben dan hun leeftijdsgenoten, maar zullen zonder behandeling een kleinere volwassen lengte gaan krijgen door het eerder sluiten van de groeischijven. Behandeling van te vroege puberteit zorgt bij de meeste kinderen voor een vertraging van de skeletrijping en daarmee enige uitstel van het sluiten van de groeischijven.      

Hoe lang behandel je te vroege puberteit? 

De remming wordt gegeven totdat de jongen of het meisje een leeftijd heeft waarop leeftijdsgenoten ook in de puberteit zijn. Meestal is dat een leeftijd tussen de 11-13 jaar. De puberteit zet na het stoppen van de medicijnen weer vanzelf door. 

Zijn er bijwerkingen van de medicijnen die de puberteit remmen? 

Bij sommige kinderen neemt het gewicht toe. Bij anderen wordt dit helemaal niet gezien. Het is belangrijk om op het gewicht te letten en meer te bewegen en verstandig te eten als het gewicht teveel toe gaat nemen. Er zijn geen wetenschappelijke onderzoeken gedaan naar grote groepen  volwassenen die in het verleden behandeld zijn met puberteitsremmers, maar voor zover bekend zijn er geen nadelige effecten voor het latere leven en ook niet voor de vruchtbaarheid.

Ideeën & opmerkingen

Heeft u naar aanleiding van deze informatie ideeën of suggesties dan verzoeken wij u contact op te nemen.